Najaarsbijeenkomst 2020

Onderstaand het verslag van de bijeenkomst annex vergadering van 3 oktober 2020.
Maar eerst de foto’s (door Clemens en Hans gemaakt; klikken om te vergroten).

Locatie: Kandelaarkerk in Amersfoort (vanwege corona)
Aanwezig: René van Loenen, Irene Postma, Johan de Groot, Ria Borkent, Clemens van Brunschot, Hans Werkman, Jan Groenleer, Sytze van der Veen, Fiet van Beek, Henk van ter Meij, Alfred Valstar, Pauline Leenman, Saskia Schouten, Lodewijk Crijns, Greetje van den Berg, Ati van Gent.
Afgemeld: Kitty Op ‘t Land, en Mieke en Dirk van den Berg, Jaap van den Beukel, Alfred Bronswijk, Reinier Dorgelo, Henjo Hekman, Bert de Jong, Laura Reedijk en Wim Zijlstra.

Welkom door voorzitter René van Loenen, speciaal gasten Teun en Mary van den Brink, ons lid Lodewijk Crijns voor het eerst en sprekers Hans Werkman en Pauline Leenman. We leven in een gekke tijd; onze spreker Bertus van den Belt zag ervan af i.v.m. corona. René vraagt te letten op de anderhalve meter afstand vandaag. René opent de dag met een overweging van Bonhoeffer: ‘zwakheid is beter dan kracht.’ Het christendom zou veel meer de zwakke moeten dienen. Het is dit jaar 75 jaar geleden dat Dietrich werd opgehangen. Leest: Lied van de zachte krachten.
We zijn heel gelukkig met het aanbod van Hans Werkman om te spreken over Marga Minco’s verhaal Het adres.

Hans Werkman
Biografisch: Marga Minco heette Sara Menco. Haar man was Bert Voeten. Ze woonde in de 2e Oosterparkstraat in Amsterdam. Zij was de enig overlevende in haar familie. ‘Ik ben ouder geworden dan de bedoeling was’ – haar understatement. Vader Salomon Menco was vertegenwoordiger. Haar moeder Grietje kwam uit ’t Zand, Groningen. Beiden vermoord in Sobibor, vijftigers, met Marga’s broer David en zus Charlotte. Marga schreef korte verhalen en werkte bij de Bredase Krant. Het motto van Het bittere kruid was van Bert Voeten (‘Er rijdt door mijn hoofd een trein vol joden, ik leg het verleden als een wissel om…’). Kreeg tuberculose. Verhuisd naar Amersfoort. Op p. 19 van Het bittere kruid maakt de vader een pakje open: het waren de sterren. Er werden dertig tekeningen van Dijkstra toegevoegd. Nu 59e druk, een half miljoen verkocht. Later kwam De andere kant met het verhaal: Het adres, bijna het volmaakste verhaal in de Nederlandse literatuur, over het terugkrijgen van Joodse bezittingen. Haar beste roman is De val (1983 – Frieda: ‘Pijn wil zeggen dat je bestaat.’)
Ze schrijft over losse mensen die niet meer kunnen communiceren. Het existentialisme, Camus, Blaman, Reve, Sagan, het leven ervaren ze als zinloos, het toeval slaat toe: welkom droefheid.

Het adres staat in haar verhalenbundel De andere kant. Het gaat over Joodse bezittingen die de overlevende terug wil hebben. Een jonge vrouw weet van haar moeder waar het tafelzilver, servies, en schilderijen naar toegebracht zijn. Marconistraat 46. Droge stijl en toch indrukwekkend: de vrouw die opendoet draagt het vest van haar moeder. Vorig jaar kreeg dit verhaal een bizar vervolg. Jessica Voeten, dochter van Marga, kreeg bericht dat prof. Gillis Dorleijn haar moeder zou bellen: zij zou de P.C. Hooftprijs ontvangen. Marga Minco zei: hij kan het niet helpen maar ik kan van hem niet de prijs ontvangen, want het was zijn opa. Jessica Voeten heeft er dat jaar in het P.C. Hooft-boekje over geschreven. In Hans werd de biograaf wakker: G. Dorleijn had gewoond vanaf 1932 in de Edisonstraat. Zijn kleinzoon is de latere professor. Marga noemt in het verhaal een pseudo-adres, en noemt de familie Dorling. Op de Snoeckgenskheuvel 54 liggen vier steentjes in de stoep: van Salomon, Grietje, Dave en Lotte. Op dit adres haalde mevrouw Dorleijn spullen op ‘om te bewaren voor de familie’. De familie Menco werd niet ouder dan 55, 53 en 28 jaar. Vader en moeder Dorleijn-Blom werden 75 en 90, blijkens hun grafstenen. Er staat op de grafsteen: ‘Mijne tijden zijn in uw hand’, psalm 31: 16a. Ze hadden 16b erbij moeten lezen. In archief Eemland stond opgetekend dat ze lid waren in wijk B5 van de Fonteinkerk, de Gereformeerde Kerk. Hugo Waalewijn had ze herkend in Hans’ Lettergrepen in het ND en zei: ‘Het waren aardige, lieve mensen, kerkelijk meelevend, hoe kunnen ze zoiets doen.’

Bert Voeten spande na de oorlog een proces aan voor Marga Minco. Het staat in Jessica’s P.C. Hooft-boekje, ter inzage vandaag. Daarin ook de reactie van prof. Dorleijn, mei 2019, die zich beschaamd en sprakeloos toont nu de personages zijn grootouders blijken te zijn.
De heer Dorleijn wilde na de oorlog niets teruggeven aan de dochter, want hij beschouwde het inmiddels als zijn eigen meubelen. Wel wilde hij een schikking treffen. Minco vond het een pertinente leugen, ze wilde alles terug hebben. In 1946 zegt Justitie dat van enig misdrijf niets is gebleken. Bij de uitreiking is voorzitter Dorleijn afwezig ‘wegens familieomstandigheden’. De gang van zaken roept ethische vragen op, waarvan enkele samen besproken worden.

***

Nieuwe uitgaven: René wijst op:
– Eiland, een novelle van Sytze van der Veen
– Meer dan je zou denken, Kwatrijnen om en nabij het kerkje van Hoorn, Fiet van Beek
– Ik neem het niet, Henk Fonteyn, over Job
– Bach en andere gedichten van Jan Groenleer, met codes
– In wolken uitgesneden. Liedteksten van René van Loenen
– Mens! is al een ontzettend mooi boek geworden. Presentatie in november is onzeker door corona.
Wij, de leden van Schrijverscontact, gaan er voor zorgen dat er 88 boeken á € 25,– verkocht worden, dan speelt uitgever Fiet quitte. Eventuele winst gaat naar de kas van Schrijverscontact. De lijn naar boekhandel en pers is dat het boek verspreid wordt naar o.a. ND, RD, radio en tv. Meld uw ‘warme contacten’ aan Fiet. Kaarten voor zieke en oudere leden worden getekend.

Pauze met kroketten, soep, broodjes, en voedzame gesprekken op anderhalve meter afstand.

Pauline Leenman stelt zich voor aan de vereniging.
Pauline komt uit een talige familie, de jongste van vijf kinderen. Thuis werd uit de Statenvertaling gelezen. Pauline schreef korte verhalen en begon te werken aan een vijfdelige serie ‘Volk van beloften’ die uit zou komen bij Uitgeverij Den Hertog in 2009. Het middendeel is gewijd aan de geschiedenis van de Makkabeeën, bij velen onbekend. Het is de periode tussen Oude en Nieuwe Testament. Haar geschiedenisonderzoek voor het boek heeft veel betekend voor haar geloof in de vervulling van Gods beloften.

Tijd van de Makkabeeën is de Griekse tijd van Alexander de Grote, 363 voor Christus, verbeeld door de koperen lendenen van het beeld van Nebukadnezar. Koning Antioches Epiphanes stelde alle godsdiensten gelijk aan de Griekse; verboden werden besnijdenis, spijswetten, samenkomsten, aanbidding van een onzichtbare God. In de tempel voortaan een beeld van Zeus. Er waren ernstige Christenvervolgingen. Pauline leest een stukje voor uit haar boek. Bij haar lezing zijn foto’s van de tempel, de stad van David en de Menora. In december vieren de Joden het inwijdingsfeest met Chanoeka. Pauline eindigt met haar inschatting van een spoedige komst van de Heer.
Na enkele kritische opmerkingen uit de zaal op wat Pauline tenslotte zegt over corona als een ‘afleidingsmanoeuvre’ en over de recente pauselijke encycliek Fratelli Tutti (Allen broeders en zusters) bedankt René Pauline voor haar lezing en de schets van de ontwikkeling van haar schrijverschap.

De Voorjaarsbrief: de Boekenkast was van Jelle Tjalsma die de pen doorgeeft aan Greetje. De dichtersdag op Texel was erg leuk, maar met kleine opkomst vanwege corona en de afstand.
Volgende bijeenkomst van Schrijverscontact: 17 april 2021 in De Witte Huisjes (of opnieuw Kandelaarkerk).

Afsluiting: Tale Kanaäns, een gedicht van Jan Groenleer uit de Bach-bundel wordt voorgelezen door René van Loenen.

Verslag: Ria Borkent