Aanwezig: Jaap van den Beukel, Alfred Valstar, Clemens van Brusschot, Saskia Schouten, Ati van Gent, Ria Borkent, René van Loenen, Greetje van den Berg, Jan Groenleer, Henk van Loenen, Henk van ter Meij, Laura Reedijk, Reinier Dorgelo, Els Florijn, Sytse van der Veen, Alfred Bronswijk, Johan de Groot, Len Borgdorff, Jaap de Gier
Afgemeld: Fiet, Irene, Hans, Klaas en Kitty, Bert, Jelle, Anton, Sietsche, Henk Fonteyn, Mieke en Dirk
Welkom door voorzitter René van Loenen. Twee aanbevelingen in zijn openingswoord:
(1) Mintijteer, Esther Maria Magnis. Uitstekende recensies. Aangrijpend boek, Uitg. Van Wijnen. Op 5 november komt zij spreken op de nationale synode in Dordrecht.
(2) Natuurlijk bestaat God, Herman Hissink. Uitg. Van Oorschot. Man van ezeltochten in Griekenland.
Alfred Bronswijk: De poëzie van de icoon.
Ut pictura poesis – Een gedicht is als een schilderij (Horatius, 20 v. Chr.)
Vanaf de oudheid zijn poëzie en schilderkunst twee zussen, in feite identiek.
Poëzie is die activiteit waarmee gedachten worden verbonden met tijd, eeuwigheid, materie en persoon. Historieschildering: Vondel, Jan Luijken, Bredero schilderden met woorden.
Na de renaissance verzelfstandigden zich beide.
In de oudheid: superioriteit van het oog boven het gehoor. Het oog ligt het dichtst bij de ziel. Het ging om de aanschouwingen Gods. Visio is het intellectuele zien, poesis is een blik in de ziel. Freud geeft de oude opvatting van Plato: de mens is de man op de kar die twee paarden ment: goed en kwaad. Liefde en libido willen verschillende kant op, zielenstrijd. Het doel van poëzie is in de oudheid: de ziel te leiden en opstijgen naar het goddelijke (vgl. 2 Petrus 1: 4). Dit is bewaard in de Oosters Orthodoxe kerk.
Icoon betekent: afbeelding, prent.
Op Anselmus’ vraag ‘Cur Deus homo’ (Waarom werd God mens?) zegt het oosten: opdat wij god zouden worden. In het oosten speelt de opstanding een grotere rol dan het kruis. Christus heeft de deuren van de dood omgetrapt en tilt Adam en Eva op uit het verval. Transformeert ze naar het beeld van God. ‘Jij bent opgestaan’ – je komt tot je bestemming naar het verlangen van de ziel.
Icoon is onderdeel van de liturgie bij de oosters orthodoxen. Bij de protestanten is het verdwenen.
Het christendom is een gefragmenteerde familie. Een eenheid die verdeeld werd, over Maria, over de twee naturen van Christus, tot het schisma over het primaat van de paus (11e eeuw), Latijns en oosters christendom werden twee culturen. Het Byzantijnse rijk is weggevreten door de agressieve godsdienst tot Constantinopel viel. Lees de geschiedenis van de kruisvaarders, die geroepen werden door de Byzantijnse christenbroeders: help ons! Veel iconen in dit gebied. Er ontstond een strijd om het beeld: iconoclasme. In 844 triomf van de orthodoxie: de heilige iconen worden wel vereerd maar niet aanbeden. De echte kerk heeft beelden. Maar het beeldverbod dan? Exodus 20: 4 De icoon is geschilderde verkondiging. Het is geen kunstvoorwerp, maar een boodschap van God om de ziel op te tillen. In foto’s zie je liefde, familie en vriendenbanden. Het icoon zegt: Christus Pantocrator.
Een beeld is een woord en een woord is een beeld. Historisch gezien ontstonden iconen in de 4e eeuw. Het oude christendom kent martelaren, bloedgetuigen, heiligen. Niet de geboortedag maar de sterfdag wordt herdacht. De afbeeldingen worden in de kapellen gebruikt en getoond, het is een verkondiging. De Christus is de kernpreek: wie Mij ziet, ziet de Vader (Joh. 14:9).
De icoon heeft een raadselachtig perspectief: niet wij kijken, maar wij worden aangezien. God bekijkt ons. ‘Weet voor wie je staat’. Het goud is symboliek: Ik geloof in God de Vader en Jezus Christus, ook Schepper. De orthodoxie is materieel: je kunt de boodschap zien, de icoon verwijst naar diepere geloofslagen.
Vraag: muntgeld heeft beelden, ‘geef de keizer wat van de keizer is’ –> er is beeldschuwheid en beeldliefde. Christus schuift daartussendoor, zonder beelden sprak hij niet. Maar wees bewust: het beeld is niet onschuldig (Charlie Hebdo).
Vraag: Icoon staat niet op zichzelf: dichters kunnen hun ziel laten zien. -> Primair laat een icoon de stem van God en van de kerk zien. Bach en Vondel zijn van het oude model: jij bent dienaar van het centrale gegeven, je laat niet primair je ziel zien.
We bedanken Alfred met bloemen voor Coby, wijn voor hen samen en veel dank!!
Huishoudelijk
Op de Inkijktafel ligt een artikel van Hans Werkman, Twee ijsvrijers. Ook twee boeken van Jan Groenleer: Waar de morgen gloort en de avond daalt, en Zou ik niet van harte zingen?
We nemen afscheid van Ati als penningmeester. Tekenend voor Ati is haar trouw om zolang er geen opvolger is de penningen te blijven inzamelen.
René leest de slotregel van het gedicht Friesland van Ati: Zoals de seizoenen vogels zien gaan en komen, zo de Heer: Hij ziet jou altijd. (psalm 121 getransformeerd). Ati ontvangt een repro van een Fries schilderij ‘Workum’ van Jopie Huisman. We bedanken haar met bloemen en een dubbelapplaus.
Na de lunch gaat het verder huishoudelijk: datum verhalendag blijft 29 oktober.
Clemens vertelt: de website is veranderd, de homepagina is nu startpagina met wisselende inhoud.
Alfred Valstar en Fiet van Beek presenteren 22 en 23 oktober hun bundels.
Dit soort info en nieuwe uitgaven kunnen allemaal op de website. Leden, kom met uw info.
Belangrijke oproep van de voorzitter: we hebben geen penningmeester. Wie kan deze taak vervullen? Ria leest ‘Zij verdient een standbeeld’ (column 1952) van Annie MG Schmidt voor, n.a.v. Boekenkast. Voor het schrijven van een aflevering van de nieuwe rubriek ‘Mijn boekenkast’ geeft Len zich op, daarna Clemens.
Redactie van de projectbundel Zonnelied Fransiscus van Assisi: Fiet van Beek en Wim Zijlstra.
Reinier Dorgelo
‘Als fotograaf zei ik altijd: fotograferen is schilderen met licht’. Hij vertelt zijn levensverhaal bij foto’s. Reinier Seakle Dorgelo, genoemd naar Seakle Greijdanus, hoogleraar NT aan TU Kampen, bij wie zijn moeder werkte. Reinier woonde als kind aan de Vloeddijk in Kampen, aan de Burgel die dwars door Kampen loopt. Als bleekneusje ging hij naar een vakantiekolonie in Egmond. Getrouwd. Ze kregen vier kinderen en twaalf kleinkinderen. ‘We kerkten in de nieuwe kerk en zaten naast het orgel bij Klaas Jan Mulder’. Reinier was sportfanaat en deed aan verspringen. Lid van Hilaritas. Orgelles van Klaas Jan Mulder. Op het Kampermannenkoor met vader, broer, oom, allemaal diepe bas. Zijn vader was 60 jaar lid van een damclub, en dat werd de aanleiding dat R. ging schrijven. ‘Ik ging het bijhouden: wie speelt tegen wie, hoe is de stand, hoe hebben ze vorig jaar gespeeld? Elke dinsdag schreef ik voor het Kamper Nieuwsblad. Ook voetbalverslagen. Zo ging ik ook schrijven voor het ND, ik had geen journalistieke opleiding en kwam in 1979 binnen als opmaakredacteur, deed de grafische opleiding.’ De krant van toen 21.000 abonnees wilde nieuwe vormgeving. Reinier stelde voor: hele krant veranderen, nieuwe letter Gulliver, nieuwe typografie, het grotere beeld geïntroduceerd. ‘Ik kwam binnen in een wereld van schrijvende mensen, was een einzelgänger.’ Reinier sluit af met fotofilm: De koning van het bos – met het edelhert in een besneeuwde wereld lijkt de film een open einde te hebben. Als waardering is er een wijngift voor Reinier.
Jan Groenleer heeft ivm 500 jaar Reformatie een boekje geschreven bij een aantal liederen van Luther en uit zijn kring, o.a. van Elisabeth Kreuziger, LB 517: Christus, uit God geboren. Het boek geeft enige achtergrondinfo en overwegingen bij tekst zoals in het Liedboek voorkomt. Het zou gebruikt kunnen worden bij zgn. liedpreken, een meditatieve manier van preken, dagdromen, verbinding met de tijd en bijbelteksten.
Eerste druk: Alfred Bronswijk wil Ati’s taak overnemen. Vraagt naar onderzoek goedkopere locatie
René eindigt met Ati’s Friese psalm 121: Ik kijk uit over het wijde water.
Volgende keer Maaike Meijer, 25 maart 2017
Verslag Ria Borkent
Hieronder enkele van de foto’s geschoten op deze heerlijke dag. Op de foto’s kan geklikt worden.